Rustgevende kruiden

April 2010     

---

In dit nummer

• Wetenswaardigheden over Stress
• Rustgevende kruiden
• Cursusaanbod 2010

 

Beste mensen,

Naar aanleiding van een lezing die ik enkele weken geleden volgde wil ik het in deze nieuwsbrief hebben over stress. Ik denk dat iedereen wel eens kortere of langere perioden stress mee heeft gemaakt. Maar wat de uitwerkingen op ons lichaam zijn werd mijn tijdens de lezing pas echt duidelijk. Graag wil ik deze informatie met jullie delen.

Weet je mensen uit je omgeving die de brief ook interessant vinden stuur hem door of laat me dan het (email)adres weten en ze zullen hem voortaan ook ontvangen.

Wetenswaardigheden over Stress

De WHO waarschuwt: Stress is een serieus te nemen risicofactor voor een breed spectrum van aandoeningen.
Iedereen kent het wel in meer of mindere maten: uitputting, meer dan normale vermoeidheid, onvermogen zich te kunnen concentreren en gebrek aan energie. Dit zijn maar een paar indicaties voor stress. Acute, traumatische en ook langdurig aanhoudende belastingen maken ons lichaam bevattelijk voor een groot aantal ziekten. Deze aandoeningen die direct door stress veroorzaakt of tenminste met stress samenhangen, hebben niet alleen voor de betrokkenen grote gevolgen maar vormen ook macro-economisch gezien een niet te onderschatten factor. Daarom worden steeds meer onderzoeken gedaan op psychologisch, biologisch en medisch gebied over de invloed van stress op de verschillende fysiologische systemen in ons lichaam.

Maar wat is eigenlijk stress?

Stress komt uit het Engels en betekend druk, trek, belasting van een materiaal.

In 1936 maakte Hans Seyle, een medicus, voor het eerst gebruik van de term “stress” in een neutrale betekenis. Hij bracht het in verband met de daarbij behorende lichamelijke reacties.

Inmiddels is bekend dat de ene stress de andere niet is en daarom behoort stress gedifferentieerder beoordeeld te worden.

Iedereen verstaat namelijk iets ander onder stress en wat voor de een negatieve stress is kan voor de ander helemaal geen betekenis hebben. Om maar een voorbeeld te noemen: harde discomuziek is voor onze jeugd een uitdrukking van plezier en ontspanning en voor de ouderen ergernis en daarmee stress.

Er bestaat inderdaad zoiets al goede en slechte stress, wat niets anders betekend dan dat niet lang niet elke stress schadelijk is. Integendeel. Wij kunnen van nature wel met belastingen omgaan. Ze zijn zelfs belangrijk, dagen ons uit (hersenjogging) en verbeteren het goed functioneren (gewrichten, hart en bloedsomloop). Vanuit de evolutie is stress zelfs van levensbelang. Het onmiddellijk kunnen vluchten voor een vijand gaat gepaard met stressfactoren zonder welke het snel reageren niet mogelijk zou zijn. In tegenstelling tot nu kon toen door de beweging die na het opkomen van deze stressfactoren volgde de stress weer afgebouwd worden. Hedendaags werken wij ons middels onze gedachtepatronen in de stress en zorgen er niet voor dat door ontspanning of beweging de stressfactoren weer kunnen verminderen.

Pas door overbelasting, te langdurige stress of het ontbreken van fasen van ontspanning en ontlasting, kan stress schadelijk zijn en ziek maken.

1. De symptomen van stress kunnen in 4 categorieën verdeelt worden:Lichamelijke symptomen, zoals vermoeidheid, hartkloppingen, gespannen spieren, brandend maagzuur, onregelmatige spijsvertering, overmatig zweten, huidaandoeningen, slaapproblemen, verminderde zin in sex.
2. Gedragssymptomen zoals bazigheid, snauwen, onvermogen om dingen af te krijgen, tanden knarsen tijdens slaap, tics of friemelen, overmatig eten of gebrek aan eetlust, verhoogd gebruik van alcohol, nicotine en/of drugs.
3. Denksymptomen zoals, besluiteloosheid, concentratieproblemen, geheugenproblemen, moeite om helder te kunnen denken, vergeetachtigheid, verlies van humor.
4. Emotionele symptomen zoals prikkelbaarheid, nervositeit, bezorgdheid, angst, paniek, malende gedachten, gevoel van te zware belasting, gevoel van onder druk staan, gevoel van machteloosheid en moedeloosheid.

Herken je enkele van deze symptomen kan het zonder meer zijn dat er stress heerst op dit moment in je leven.

Stress kan op alle niveaus van ons organisme invloed uitoefenen. Hierbij behoren Psyche, Zenuwstelsel, Hormoonsysteem, lichaam en zijn organen zoals ook de cellen en moleculen. Alle deze niveaus hangen nauw met elkaar samen en beïnvloeden elkaar.

Wanneer we met een adequaat antwoord op stress reageren is er niets aan de hand. Pas wanneer we geen oplossing voor de stress vinden ontstaat ziekte en zodoende wordt de stress echte stress.

Stress wordt vaak alleen als een psychisch probleem gezien en behandeld. Toch kan stress diverse oorzaken hebben die niet van psychische oorsprong zijn. Zo kunnen b.v. allergieën, dysbiosen, medicijnen, metalen en chemische verbindingen, mycosen, intolerantie voor voedingsmiddelen, parasieten, hormonale disbalansen, e.d. voor stress in ons lichaam zorgen.

Uiteraard spelen emotionele triggers een grote rol bij het ontstaan van de typische ziektebeelden zoals chronische vermoeidheid of burn-out syndroom. Maar er mag niet vergeten worden dat een sterk lichaam (soma) enorme “porties” emotionele belasting aankan voordat het disfuncties ontwikkeld en de emotionele stressoren dan volop de baas kunnen worden over het lichaam.

 

Zoals velen onder ons bekend is speelt bij stress het van de bijnier geproduceerde hormoon cortisol een grote rol. Dit steroïde hormoon kan zich dankzij zijn zeer goede oplosbaarheid in vet en zijn geringe moleculaire gewicht zonder problemen in elke van onze lichaamscellen voordringen en aan bepaalde receptoren binden. Afhankelijk van welke taak van de doelcel beïnvloedt cortisol zowel de stofwisseling als het immuunsysteem en de hersenen.

Hier een opsomming van de systemen waar cortisol controle over heeft:

• Eiwit-, koolhydraat- en vethuishouding
• Cellulaire, humorale en niet-specifieke lichaamsafweer
• Langdurige invloed op structuren van het centrale zenuwstelsel
• Opmerkzaamheid
• Waakzaamheid (toestand van voortdurende oplettendheid, zowel lichamelijk als psychisch)
• Geheugen
• Cortisol is het krachtigste immunosuppressivum dat door ons lichaam zelf wordt aangemaakt.

Er kan zonder meer gezegd worden dat cortisol meer dan welke andere boodschapperstof de communicatie verzorgd tussen de hersenen en het lichaam, dus als de verbindingsschakel tussen psyche en soma is.

Uit al het boven genoemde is het voor iedereen te zien, dat je door stress, die je niet al in het begin probeert af te bouwen makkelijk in vicieuze cirkels kunt vervallen, waardoor stress stress onderhoudt.

Het daarom noodzakelijk bij symptomen van stress al vroeg met “behandelen” te beginnen en daarbij goed de verschillende niveaus waarin zich stress kan uitten te observeren en zonodig te ondersteunen.

De stressbarometer:

• Is uw voorhoofd gefronst?
• Zijn uw wenkbrauwen samengetrokken?
• Heeft u uw schouders omhooggetrokken?
• Zijn uw arm- of beenspieren gespannen?
• Bemerkt u ergens in uw lichaam een onaangenaam gevoel?

 

Rustgevende kruiden

In onze natuur zijn heel wat planten te vinden die ons tegen nervositeit en stress kunnen helpen. Het spreekt uiteraard voor zich zelf, dat we deze planten niet moeten inzetten en dan “vrolijk” met onze belastende leefstijl door moeten gaan, maar ze goed kunnen gebruiken om ons te helpen een nieuwe koers te zetten en daar de rust en de kracht ervoor kunnen vinden.

Melissa officinalis: ook Citroenmelisse genoemd, wordt al sinds mensengeheugnis gebruikt om “het hart vrolijk te maken”. De oude Romeinen, die dit kruid in West-Europa introduceerden, zetten Melisse in om neerslachtigheid te verdrijven en het geheugen te verbeteren. Discorides kende de ontspannende werking op de spieren en paste ontspannende zitbaden toe. En Galenus beval Citroenmelisse aan tegen slapeloosheid en hartkloppingen. Citroenmelisse was een belangrijke plant in kloostertuinen, vanwege de stimulerende werking op de spijsvertering en het ontspannend effect op lichaam en geest. Tegenwoordig is het nog terug te vinden in het “Karmelietenwater” of “Melissegeest”, waar het in combinatie met andere kruiden gebruikt word.Er worden voornamelijk de bladeren van de plant gebruikt, die veel etherische olie, fenolzuren, flavonoïden, bitterstoffen en looistoffen bevatten. Tegenwoordig wordt Citroenmelisse als “fytotranquillizer” ingezet bij overspannenheid, zenuwachtigheid, stress, slapeloosheid, ADHD, hoge bloeddruk door stress, angsten, examenvrees, paniekaanvallen en vele meer. Zoals bij vele fytotherapeutische middelen zijn er interacties mogelijk met geneesmiddelen en/of andere planten. Door het bloedverdunnend effect van Melisse kan er een wisselwerking ontstaan met reguliere bloedverdunners en moet er ook rekening gehouden worden met wat verhoogde bloedingneiging bij kwetsuren of tanden poetsen.

Passiflora incarnata: de Noord-Amerikaanse Indianen maakte al gebruik van de Passiebloem als bloedtonicum, bij zenuwpijnen en rusteloosheid. De Spaanse arts Monardes “ontdekte” in 1569 de rustgevende werking van deze bloem bij Peruviaanse Indianen. 1609 voerden Jezuïeten de Passiflora in Europa in en boden het exemplaar aan paus Paulus V aan. Vanaf 1867 is deze plant populair als kalmerend, slaapbevorderend en krampopheffend middel. Voornamelijk wordt het bovengrondse kruid ingezet, dat als belangrijkste inhoudsstoffen flavonoïden, indoolalkaloïden en fytosterolen bevat. De Passibloem word aanbevolen bij overactiviteit, zenuwachtigheid, jachtigheid, stress, rusteloosheid, prikkelbaarheid, zoals ook neurovegetatieve klachten, waaronder nerveuze hartkloppingen, spanningshoofdpijn, migraine door stress, nerveuze maagdarmklachten, spastisch colon door nerveuze factor en astma door nerveuze spanning. Tevens ook bij angst, overdreven bezorgdheid, paniekaanvallen en slaapstoornissen.Er kunnen interacties optreden met geneesmiddelen die centraal deprimerend werken, zoals sedativa, hypnotica, anxiolytica, antipsychotica en antihistaminica. Tijdens zwangerschap schrijf ik dit middel ook liever niet voor vanwege de mogelijke baarmoederstimulerende werking van de indoolalkaloïden harmaan en harmaline, hoewel die stoffen slechts in sporen voorkomen.

Valeriana officinalis: hier in Nederland ook Kattekruid, Baldriaan of Valeriaan genoemd, werd al in de oudheid door Hippocrates en Galenus bij slapeloosheid aangeprezen. Dioscorides, die het kruid de naam “phu” gaf, verwijzend naar de –voor de mens- onaangename geur, raadde Valeriaan aan bij hartkloppingen, spijsverteringsproblemen, epilepsie en urineweginfecties. In de Middeleeuwen werd het gebruikt bij epilepsie en overprikkeling. Tijdens de eerste wereldoorlog diende het bij de behandeling van “shellshock” en neurosen, veroorzaakt door oorlogsgeweld in de frontlinies en gedurende de tweede wereldoorlog om burgers te kalmeren na luchtaanvallen. In de traditionele Chinese geneeskunde en de Ayurveda worden verwante Valeriaansoorten, de V. fauriei en de V. wallichii gebruikt als kalmerend, krampwerend en antidepressief kruid. De geur van de gedroogde wortel lokt katten en ratten aan en wordt daarom ook als lokaas voor ratten, muizen, knaagdieren en wilde katten gebruikt. Volgens de legende zou de “Rattenvanger van Hamelen” valeriaanwortel in zijn zakken hebben gehad. Fytotherapeutisch wordt de wortel ingezet die voornamelijk etherische olie, aminozuren, alkaloïden en valepotriaten bevat. Valeriaan wordt gebruikt wanneer een snelle en krachtige ontspanning gewenst is. Het werkt tegen stress, zenwuachtigheid, rusteloosehid, prikkelbaarheid, overwerkthdie, hartkloppingen, gejaagdheid, spanningshoofdpijn, migraine, duizigheid, oorzuizingen, ziekte van Menière, prikkelhoest, hoge bloeddruk, zenuwpijn, angsten, plankenkoorts, hysterie, paniek, overdreven emotionaliteit en overbezorgdheid, zoals ook intellectuele overspanning, depressiviteit na intellectuele overspanning, ADHD (niet geven onder de 3 jaar), ontwenning of als vervanger van klassieke kalmerende middelen, ontwenning aan nicotine, menopauzale spanningen en slapeloosheid. Valeriaan is meer een traumamiddel en wordt niet langer dan drie weken achter elkaar ingezet. Ook kan het beter niet door lever- en nierpatiënten, kinderen onder de drie jaar en zwangere en zogende vrouwen gegeven worden. Alhoewel er geen relevante studies bekend zijn. Wisselwerking met medicijnen die op het centraal zenuwstelsel werken zoals sedative, hypnotica, anxiolytica, antihistaminica, antipsychotica, antidepressiva zijn mogelijk. Ook kan de slaapbevorderende en anesthesiërende werking van barbituranten en narcotica verhoogd worden. Tijdens het gebruik van Valeriaan kan beter geen alcohol genuttigd worden.

Cursusaanbod

Omdat nu de goed weer periode aan zit te komen heb ik geen lezingen gepland. Wel ben ik met een hele dierbare collega bezig vasten- en reinigingsweekenden voor te bereiden, die in de herfst van start zullen gaan. Hou hiervoor mijn website in de gaten. Ben je hierin geïnteresseerd kun je het ook via een mail kenbaar maken, dan stuur ik een berichtje als we data’s weten.

Ik wens iedereen hele fijne paasdagen en heel veel leesplezier toe!!!